Muhteşem Gatsby: Amerikan Rüyası'nın İçinde İmkansız Bir Aşk Hikayesi

Destansı bir aşk, hırs ve para masalı… İşte, hikayenin başrolünde Muhteşem Gatsby!

Capsulmag inceleme dosyamızda bugün üzerinden yıllar geçse de adını günümüzde hala aktif tutan (The Great) Muhteşem Gatsby var. 

Muhteşem Gatsby, şahsen benim geç tanışıp vazgeçemediğim, bulduğum her fırsatta tekrar göz attığım ve dersler çıkardığım bir eser oldu. Gelin hep birlikte film ve kitabın içeriğine, verdiği mesajlara tekrar bir göz atalım…

Muhteşem Gatsby Konusu…

Aslında kitabın çıktığı zamanı konuşmak için biraz geriye gitmemiz gerek… Evet, Amerika’nın keşfi…

İnsanlar, bu gizemli keşfin ardından Avrupalıların bu kıtaya göçmesini sağlamak için bir yol aramaya başladılar. Ortada birçok teori vardı ancak içlerinden sadece biri ‘tüm’ kesimden insanlara çekici gelebilir ve onları kalıcı olarak Amerika’ya yerleştirebilirdi…

Amerikan Rüyası!

Yaratılan bu yeni dünyaya göre Amerikan Rüyası, adeta yeryüzünün cennetiydi! Yiyecekler boldu, insanlar daha az çalışıp çok zengin olabilir ve gecesi gündüzü ışıl ışıl bir hayata sahip olabilirlerdi!

Ne var ki her rüya sona ererse, Amerikan Rüyası’nın da elbet sonunun geldiği bir dönem vardı. 1918 yılı sırasında, I. Dünya Savaşı’nın hemen ardından bu rüyanın etkisi tamamen farklı bir hal almıştı. Gelişen Amerika’nın getirdiği sonsuz imkanlar yüzünden açgözlülük ve hırs insanları etkisi altına almış, hislerine yenik düşen insanlar har vurup harman savurmaya başlamıştı. İşte Fitzgerald’ın yarattığı Muhteşem Gatsby, bütün ihtişamıyla döneme olduğu gibi ışık tutmuş, insanların aslında nasıl bir rüya gördüğünü bizlere aktarmıştı.

Eserin ortaya çıkışı…

İlk defa 1925 yılında kitap olarak karşımıza çıkan eser, yayımlandığı sıralarda değişik tepkiler almıştı. Beklenenin çok altında satışı olan kitap insanlara yeterince ulaşamadığından, verilen mesajlar yerine ulaşamamıştı. Halbuki birbirini takip eden yıllarda dünyanın her tarafında okunacak, birçok kez sinemaya uyarlanacak ve hatta Amerikan lise müfredatına bile girecekti. Ne yazık ki Fitzgerald bunların çoğunu görmeden hayata gözlerini yummuş olacaktı…

Jordan Baker ise, üst tabakadan golfçü bir kadındır. Alt sınıftan gelmesine rağmen yalanlar üzerine kurduğu refah içindeki yaşamı ile yükselmiş, üst tabakanın içinde hatırı sayılır bir yer kazanmıştır. Nick, etkilendiği bu kadını ‘çok kırılgan bakıyor, fakat aynı zamanda sanki poz veriyormuş gibi’ ifade eder.

Destansı bir aşk ve sınıfsal savaş…

Jay Gatsby, yoksulluğun saflığında Daisy’yi tanımış ve aşık olmuşlar, ancak Gatsby’nin orduya asker olarak katılması sebebi ile birbirlerinden bir daha haber alamamışlardır. Bir süre sonra bu ayrılık Daisy tarafından sınıf farklılığına dönüşmüş, kendisi standartlarına yakın bir adam olan Tom Buchanan ile evlenip çocuk sahibi bile olmuştur. 

Ancak Gatsby, aşığının hala kendisini sevdiğine ve bu evliliğin savaş esnasındaki bir zorunluluktan olduğuna inanıyor, Daisy ile tekrar bir araya gelecekleri günü iple çekiyordur.

Bu onca olumsuz duygunun insanları zehirlediği ve izlerken tıpkı Nick gibi iğreneceğiniz filmdeki tek gerçek aşık Gatsby’dir. Diğer tüm karakterler, yalnızca yüksek meblağlar kazanıp boş hırslarının kurbanı olurken Gatsby, yalnızca mutluluğu yakalayabilmek ve sevdiği kadını elde edebilmek için çabalamaktadır.

Her ne kadar geçmişinde James Gatz adında mütevazı bir hayat sürdürmüş olsa da, o gün yaşadığı hayatta ismi Jay Gatsby’dir ve o da yaşadığı Amerikan Rüyası’nın içindeki yüzlerce narsistten sadece birisidir…

Yine de hepsinin ucu tek bir yere çıkar: Daisy’ye duyduğu aşk. Gatsby’nin var olmasının tek sebebi aşkıdır. En mutlu olduğu an ise sevdiği kadının gözlerinde mutluluğu gördüğü andır…

Zaten zirveye ulaşana kadarki bütün uğraşları, hırsı da bunun içindir…

Filmde, anlatıcımız Nick de dahil bütün karakterler bir yana, sadece Gatsby ne istediğini bilmektedir. Herkes hep daha fazla kazanıp daha yükseğe tırmanmak ister. Yine de istediklerini sandıkları şeyi, elde ettiklerinde de mutlu olmayacaklardır çünkü hiçbir şey onları tatmin etmemektedir. Bu yüzden de elde ettikleri her şeyi kaybetmeye mahkum bir hayat sürerler.

Gatsby’nin ise ‘aşka giden her yol mübahtır’ anlayışı ile yürüdüğü yolda amacı, bütün bu ihtişamın içinde aşkıyla yaşamaktır. Ancak zaman geçtikçe o da ruhsal doyumsuzluk yaşayıp daha fazlasını isteyecek ve Daisy’den yıllarını paylaştığı kocasına onu aslında hiç sevmediğini söylemesini bile isteyecektir.

Böylesi bir aşk girdabında Daisy’nin kocası Tom ve onun varoşlarda yaşayan metresi Myrtle de işin içine girince paranın bile maskelemeyi başaramadığı insanların gerçek yüzleri ortaya çıkmaya başlayacaktır. Artık olayların kontrolü kimsenin ellerinde değildir.

Filmde dikkat çeken ‘yeşil ışık’ detayı

Filmde göze çarpan yeşil bir ışık simgesi vardır. Bu yeşil ışık, Gatsby’nin evinin tam karşısında olan diğer kıyıdaki Daisy’nin yaşadığı evden gelmektedir. Her akşam kendi evinden izlediği karşı kıyıdaki bu yeşil ışık Gatsby için, umudunu ve aşkını temsil eder. Işık sayesinde hayatına anlam katan ve varlık sebebi olan aşkını anar ve onun hala yakınında olduğu fikrinin gücüne tutunur. 

Işık, bir yandan da Gatsby’nin parasının ve elde ettiği gücün simgesidir. Akşamları karşısına geçip izlediği yanıp sönen yeşil ışıkla birlikte Gatsby bir yandan aşkının özlemini çeker, bir yandan da gücünün ve kudretinin tekrar üzerinden geçmektedir. Bu sebeple yeşil ışığın görünümü Gatsby’yi mutlu eder, huzur verir.

Bu yeşil ışık sönmediği sürece, Gatsby’nin de hayallerinden ve bulunduğu konumdan asla vazgeçmeyeceğini biliriz…

Bir çift gözün takibindeki sahneler…

Filmde çok sık vurgulanan bir diğer simge ise billboarda yapışık duran bir çift göz resmidir. Bu simgeyi birçok sahnede sık sık görüyoruz. Peki neden? Aslında bizlere verilmek istenen mesaj oldukça basit. Herkesin mutlaka bir sırrının olduğu filmde, gözlerin yaşanan her şeyi gördüğü ve hiçbir şeyin gizli kalmadığı anlamına geliyor bu simge. Yaşanan ve saklanan hiçbir şeyin sır olarak kalmayacağı, er ya da geç mutlaka ortaya çıkacağı mesajı veriliyor izleyiciye. İlk olarak filmin afişinde karşımıza çıkan simgeyi ise daha sonra ya olur olmadık sahnelerde ya da kilit bir sahnede arka plan olarak görebiliyoruz.

Ve yaşanan hiçbir şeyin de sır olarak kalmadığına şahit oluyoruz…

Usta oyuncu kadrosu ve Di Caprio rüzgarı…

Filmin 2013 yılındaki uyarlamasında Di Caprio’nun başrolü üstlenmesi, aslında Gatsby karakterini şimdiye kadarki klasik imajının dışına çıkardı. 

Gatsby, onu şimdiye kadar canlandıran oyuncular tarafından bazen sert bazen de sempatik ve nazikti. Uç noktalarda değerlendirilen karakter son olarak tam anlamıyla Leonardo Di Caprio’da kendini buldu. Usta oyuncu karakterin karizması ve egoist kişiliğinin yanında savunmasız ve komik yanlarını da ortaya çıkarırken, rolünü tüm zarafetiyle yerine getirmişti…

Daisy rolüne hayat veren ve onu çok iyi benimseyen aktris Carey Mulligan ise karakterin o hüzünlü havasını izleyiciye tamamen aktarmış, duygu geçişlerini mükemmel bir şekilde yansıtmıştır. Böylece izleyici kitapta anlatılan zengin, donuk bakışlı ve güzel bir kadın olan karakteri, hüzünlü bir bakış açısıyla eksiksiz oyunculuk ile izlemiştir.

Muhteşem Gatsby Film hakkında…

Fitzgerald’ın romanından hiç sapmadan hikayeyi yeniden sinemaya uyarlayan yönetmen Baz Luhrmann’ın, müziklere geçtiğinde kendi tarzını ortaya koyduğunu görüyoruz. 1920’li yıllarda geçen bir dönem hikayesi için Amy Winehouse, Lana Del Rey gibi güncel şarkıcıların eserlerinin kullanıldığı filmde, şarkılar hiç de döneme ait değilmiş gibi durmuyor. Bir yandan sahneyle bütünleşirken, bir yandan da o döneme değil de, günümüze ait olduğunu bilerek dinliyoruz şarkıları…

Böylece Luhrmann, taktiğiyle izleyiciye bunun sadece bir film olduğunu ve izlerken gerçeklikten kopmamasını sağlıyor aslında. Kendisinin yaptığı bu akıllıca seçim sayesinde ise bizler de filmi eleştirirken objektif olma konusunda pek de zorlanmıyoruz…

Muhteşem Gatsby, iki buçuk saatlik uzun bir film olmasına rağmen, renkleri o kadar canlı ve hikayesi öyle güzel aktarılıyor ki, izlerken ilk bir saatin bile nasıl geçtiğini anlamadan kendinizi olayların içinde buluyorsunuz. 

Üstelik duygu geçişleri de bir o kadar can alıcı… Gatsby yağmurun altında ıslanıp Daisy’yi görünce bir anda modunuzun yükseldiğini hissediyor…

…Tom’un etrafındaki insanları sorgularken gerçeği öğrenmesine saniyeler kala ortamın gerginliğini yakalıyor…

…ve Daisy sıcaktan yakınıp sigarasını içerken onun içindeki sıkıntıyı adeta siz hissediyorsunuz. 

Takım çalışmasının kusursuz bir şekilde başarıyla tamamlandığı sahnelerde şahsen biz, eleştirilecek çok da bir şey bulamıyoruz…

Filmin sonuna geldiğimizde bizler birçok ders çıkarmış olsak da, duygularımıza sadece Nick’in ortak olduğunu söyleyebiliriz. Aşkına sahip çıkmadan bencilce yaşadığı yeri terk eden Daisy’yi, eşi Tom ile sessiz sedasız giderken izlediğimizde herkesin aynı tepkiyi verdiğinden eminim…

Başından beri yeryüzünün cenneti olarak anlatılan, insanları gün geçtikçe etkisi altına alan bu kapitalist sistem, bu hikayede de duyguları sömürmeye devam ediyor…

Şimdi kim bize bu ‘Amerikan Rüyası’ denilen sistemdeki yanlışları görüp de uygulamayacağımızın garantisini verebilir? Buraya kadar eleştirdiğimiz karakterlerin elindeki imkanları elimize geçse neler yapabileceğini bilen biri var mı? Ben şahsen emin değilim… Eline geçen en ufak fırsatta tetiği çeken bu sistem, çeşitli imkanlarla içimize sızarak her geçen gün benliğimizi elimizden almaya, ruhumuzu emmeye devam ediyor. 

Biri bize, ‘’Bu şatafatlı hayata sahip olacak ve zenginliğin, ihtişamın içinde yaşayacaksın, milyoner olacaksın!’’ dese, kaçımız elimizin tersiyle bu hayatı itebiliriz ki?

İlginizi çekebilir: ”Gustave Flaubert’in Başyapıtı: Aşk ve İhtirasın Kadını: Madam Bovary”