Yapay Dilcilik, bugün ülkemizde pek önemsenmeyen ve bilinmeyen sanatlar arasında yer alıyor. Doğan İngilizce, Almanca, Arapça, Türkçe gibi diller dışında yapay Esperanto, Al Bakiyye, Volapük, Nomuli, Nav’i, Sindarin gibi diller de mevcut. Geliştiricisi belli olan ve belli amaçlar için geliştirilen dillerin tümüne yapay dil diyoruz. Dünya genelinde bu sanat ve bu amaçla oluşturulmuş dillere “Constructed Language” kelimelerinden kısaltma olarak türetilen “Conlang” deniliyor.

İçindekiler

Yapay Dil Nedir?

En yalın haliyle ve Türkiye Yapay Dil Geliştirme ve Tanıtma Topluluğu’nun tanımlamasına göre yapay dil, “belli bir zaman içerisinde dilbilgisi kuralları tarihin akışına göre şekillenmeyen, kurucusu veya geliştiricileri tarafından önceden planlı olarak kurgulanıp, hazırlanan dillerdir. İnsanlarca gündelik hayat içerisinde kabuller ve yönelimler ile harmanlanmamıştır. Tamamen insan eliyle planlı olarak oluşturulur.“

Yapay Dilcilik Nedir?

Yapay Dilcilik, yapay dil geliştirme, öğrenme, öğretme ve amaçla işlenen tüm faaliyetleri kapsayan çalışma sürecini ifade eder. Bu alandaki eyleme yapay dilcilik diyebiliriz.

Yapay Dillerin Oluşumu ve Oluşturulması

Yapay diller tanımda da bahsettiğimiz üzere geliştireni belli olan dillerdir. Oluşumları da belli zaman ve olaylar içinde gerçekleşir.

1. Esperanto:

Polony kökenli Göz Doktoru Zamenhof tarafından 19. yüzyılın sonlarında oluşturulmuş uluslararası bir yardımcı dil.
Ortak dil olmayı amaçlamıştır.
Kültürler arası anlaşmayı ve barışı teşvik etmek amacıyla tasarlanmıştır.
Günümüzde 3000’in üzerinde kişi tarafından konuşulan, öğrenilen ve eserler üretilen dildir. Google Çeviri’de de çeviri desteği bulunur.

2. Sindarin:

J.R.R. Tolkien tarafından “Orta Dünya” evrenindeki elf dili olarak yaratılmıştır.
Tolkien’in eserlerinde kullanılarak hayali bir dil topluluğu oluşturulmuştur.
Yüzüklerin Efendisi Serisinde ön plana çıkan ve birçok kişinin adını duyduğu popüler yapay dildir.
Yüzüğün üzerinde yazan o eşsiz örnek Sindarin dilidir.

3. Navi:

James Cameron’ın “Avatar” filminde kullanılan bir yapay dil.
Filmdeki Na’vi karakterleri arasında iletişimi sağlamak için oluşturuldu.
Günümüzde kendine özgü bir topluluğa sahip. Sürekli artan öğrencileriyle büyümeye devam ediyor.

4. Al Bakiyye:

Ülkemizde geliştirilmiş yapay diller arasında en popüler olanı Al Bakiyye yapay dilidir. En fazla kaynak ve dijitale dönüşümü gerçekleştiren dillerdendir.
Kendine özgü bir dil yapısına ve alfabeye sahiptir.
Kültürler arası özgür iletişimi ve yazı, dil, kural ekseninde ifadeyi zorlaştıran tüm kurallardan arınmak, özgürce ifadeyi sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Kendi ekseninde sürekli büyüyen bir kitlesi mevcut.

5. Volapük:

Johann Martin Schleyer tarafından 19. yüzyılın sonlarına doğru oluşturulan bir uluslararası dil.
Ancak Esperanto’nun popülerleşmesi nedeniyle zaman içinde gerilemiştir.

6. Nomuli:

Mustafa Kaptan tarafından geliştirilen yapay dildir. 20 yılın üzerinde gelişim sürecine sahip ve aktif dillerdendir.
Ülkemizdeki en aktif yapay dil çalışmalarındandır.
Türkiye’nin en büyük video ve içerik olarak kaynağa sahip yapay dilidir.

Yapay Dillerin Genel Amaçları

Kültürler Arası İletişim:
- Esperanto gibi diller, farklı dil konuşan insanlar arasında anlayışı artırmayı amaçlar. 2000’li yıllara kadar geliştirilen dillerin çoğu adeta bu amacı destekler.
Sanat ve Edebiyat:
- Sindarin gibi diller, yaratıcı eserlerde atmosfer ve karakter derinliği eklemek için kullanılır.
Film ve Medya:
- Navi gibi diller, hayali dünyalarda karakterler arasındaki iletişimi gerçekleştirmek için tasarlanır.
Dijital ve Öznellik:
- Al Bakiyye gibi diller sanat, edebiyat ve dijital teknolojileri bütüncül kullanmayı, öznel bir bakış açısıyla dili kullanmayı amaçlar. 2015 sonrası geliştirilen dillerde bu özellik görülmeye başlanmıştır.

Popüler Yapay Diller

Yapay diller, sadece kullanım alanlarına değil, aynı zamanda popülerliklerine göre de sıralanabilir:

Esperanto: Uluslararası bir topluluğa sahip, en çok konuşulan yapay dillerden biridir.
Klingon: “Star Trek” serisinin bir parçası olarak yaratılmış ve hayranlar arasında popüler olan bir yapay dildir.
Dothraki: “Game of Thrones” dizisi için oluşturulan bir yapay dil.
Quenya: Tolkien’in eserlerindeki elf dillerinden biridir ve hayranlar arasında kült bir statüye sahiptir.

Ülkemizde Popüler Yapay Diller

Al Bakiyye,
Nomuli,
Baleybelen (Dünyanın bililen ilk yapay dilidir ve Osmanlı döneminde Türk asıllı Muhy-î Gülşenî tarafından geliştirilmiştir.)

Yapay diller, sadece iletişim aracı değil, aynı zamanda kültürler arası anlayışı artıran, sanatı zenginleştiren ve eğlence dünyasına katkıda bulunan önemli bir araçtır. Conlang’lar, yaratıcı dünyalarda, edebiyatta ve medyada kendilerine yer bulurken, birçoğu kültürler arası iletişimi kolaylaştırmak amacı taşır.

Yapay Dil Geliştirme ve Tanıtma Topluluğu

Dünya genelinde merkezi ABD olan Conlang.org (Conlanger Derneği) yapay dilcilerin birçoğunu bir arada tutuyor. Ülkemizde ise yapay dilcileri bir araya getirmeyi ve özel çalışmalar üretmeyi başaran Yapay Dil Topluluğu (yapaydil.net) bulunuyor.

Ülkemizde yapay dillere özel sözlük, klavye vb. çalışmaları ilk kez Yapay Dil Topluluğu yaptı. Oluşturulan yazı-klavyelerden bazıları şunlar;

Al Bakiyye Klavyesi,
Sindarin Sanal Klavyesi,
Göktürk Klavyesi,
Osmanlı Klavyesi,
Esperanto Klavyesi,
Tarkça Klavye,
Gondorin Klavye,
Nomuli Klavyesi,
Antik Pers Klavyesi…

Tüm klavyelere Yapaydil.net üzerinden ulaşabilirsiniz.

Bildir