2024’te Türkiye’nin En Yaşanabilir Şehirleri

Taşıyla toprağıyla Türkiye’nin her bir karışında yaşamaya değer. Bundan hiçbirimizin şüphesi yok. Ancak sosyal ve ekonomik koşullar göz önüne alındığında, ”en yaşanabilir şehir” kavramı karşımıza çıkıyor. Sizce Türkiye’nin en yaşanabilir şehirleri hangileridir? Yazının detaylarına geçmeden kısa bir an için düşünüp, içinizden bir cevap verin. Bakalım, doğru bilecek misiniz? Cevabı tahmin edebildiyseniz, lütfen yorumlara yazın!

Geçen Yıl Forbes Dergisi Bu Konuda Bir Araştırma Yapmıştı

Forbes, Amerikan iş dünyası dergisi, 2024’te Türkiye’nin en yaşanabilir şehirlerini sıraladı. Bu listede İstanbul birinci olurken, Trabzon onuncu sırada yer aldı. Türkiyenin en yaşabilir şehirleri listesi ve genel endex puanları şu şekilde:

• İstanbul (68,9)
• Ankara (66,1)
• İzmir (62,3)
• Tekirdağ (61,4)
• Kocaeli (59,9)
• Antalya (59,1)
• Yalova (58,1)
• Bursa (57,1)
• Eskişehir (56,8)
• Trabzon (53,4)

Derginin yaptığı yaşanabilir kentler araştırmasında şehirleri, yaşanabilirlik, yenilikçilik, ekonomik durumu, hizmetlere erişilebilirlik, üretim potansiyeli, ticaret becerisi verilerine göre sıraladılar.

Peki 2024 Yılında Türkiye’nin En Yaşanabilir Şehirleri Hangileri?

Bu yıl da geçen yıla göre çok fazla değişiklik olmadı. Özellikle iş gücü ve barınma konusunda aynı şehirler yine sıralamanın başında yer alıyor. Ancak genele baktığımızda, ya da gerçeklere diyebiliriz; bu şehirler sahiden en yaşanabilir şehirler arasında mı? Örneğin, İstanbul. Ortadoğu’dan gelen göç dalgasıyla birlikte İstanbul’un (zaten kalabalık olan) nüfusu, kat be kat arttı. Artık burada neredeyse adım atacak yer yok. Kira fiyatları geçen yıla %70 arttı. Ekonomik koşullar ise, yine geçen yıla oranla çok daha kötü durumda.

Yani, en yaşanabilir deyince, benim aklıma hemen Muğla, Çanakkale, Balıkesir gibi yerler geliyor. Küçük bir sahil kasabası veya tatil beldesi. Yani, en yaşanabilir olması için sadece ekonomik koşulları baz almak ne kadar doğru?

Burada en önemli soru; yaşanabilir şehir en çok tercih edilen şehir midir?

Bence, kesinlikle değil! Hele ki günümüz koşullarında… Bu sözlerimden anlayacağınız üzere, bir kez daha şehirlerin yaşanabilirlik/yaşam kaliteleri listeleri üzerine yazma zamanı geldi. Bu yazımda biraz eleştirel bir yaklaşımım olacak.

Şehirlerin yaşam kalitelerini ölçen ve sıralayan çalışmaların ve listelerin özellikle deneyim, algı ve tercihler ile ne oranda örtüştüğüne bakmamız gerekiyor. Bu yazıda bu alanda 2023-2024 listelerine genel bir bakış yaparken aynı zamanda listeleri, listeleri oluşturan kriterleri de tartışacağız.

Dünyanın En Yaşanabilir Şehirleri

Bu sene yeni bir veri paylaşılmadığı için yine geçen sene yapılmış olan araştırmalara göre konuşacağız. Yeni veriler yayınlandığında bu konuyu yeniden tartışmamız gerek.

Geçmişe dönecek olursak, 2020 ve 2021 yıllarının şehirler açısından çok zor geçtiğini söylemek zor değil. Covid-19 etkisinde kalan şehirler pandeminin getirdiği birçok zorlukla baş etmek zorunda kaldılar. Bunlar özellikle ekonomik, politik ve toplumsal sorunlar oldu. Bu açıdan 2022 şehirler için Pandemi’nin yaralarının sarılması yılıydı diyebiliriz.

Bunu takiben pek çok alanda yeni atılımlar yapılması ve Covid-19 sonrası dünyanın yeni gerçeklerine hazırlanma çalışmalarının hızlanması için yeni bir başlangıç noktasıydı. Tahmin edeceğiniz üzere, Pandemi 2020 ve 2021 ‘En Yaşanılabilir Listelerini’ derinden etkilemişti; buna bağlı olarak listelerde bazı değişiklikler meydana geldi.

Ele alınan kriterlerde ağırlık daha çok Covid-19 sürecinin nasıl yönetildiğine verilmişti. 2022 listeleri ise Pandemi sonrası sürecin nasıl yönetildiğine odaklanıyor. Bununla birlikte listeler yine büyük değişikliklere uğramıştı. Bu bağlamda listelere ilk eleştiriyi bu konuda getirebiliriz: Kuşkusuz, Covid gibi özel bir durum her şehri farklı etkiledi. Pandeminin her bir şehir üzerindeki etkisi, aynı zamanda o şehrin bulunduğu ülkenin sosyo-ekonomik şartlarına göre farklı düzeylerde gerçekleşti. Örneğin Avrupa ülkeleri gibi sivil toplumun, vatandaş inisiyatifinin güçlü olduğu yerlerde Covid aşılama süreci çok tartışmalıydı. Mesela Dubai’de iki ve daha fazla aşılama oranı %99’a çıkabildi; bu nedenle Dubai Covid sonrası döneme bizlerden çok daha hazırlıklıydı.

Geçen sene yayınlanan listelere gelirsek, iki liste gelenek olduğu şekilde bu alanda gündemi belirledi. Özellikle The Economist dergisinin araştırma birimi ‘Intelligent Unit’ tarafından yapılan ‘The Economist Livibility Index’ tüm dünyada en çok ses getiren araştırma oldu.

The Economist Intelligent Unit (EIU) Yayınladığı 2024 Listesi

Listeler içinde en çok dikkate alınan Mercer listesi kadar olmasa da tartışılan listelerin başında gelir EIU listesi. Bunda elbet en yaşanılabilir şehirler listelerinin hazırlanmasına ve kurumsallaşmasına en büyük katkıyı yapan liste olmasının büyük bir payı var. Aynı zamanda The Economist’in saygınlığı ve 50’nin üzerinde kritere sahip olmasıyla da EIU Listesi, en iddialı listeler arasında yer alır. 2024 yılı listesi için beş alan belirlenmişti. Bununla birlikte tam 30 kriter üzerinden hazırlanmış. Beş alan şu şekilde:

• İstikrar (ağırlığı %25 )
• Sağlık (ağırlığı %20)
• Altyapı (ağırlığı %20)
• Kültür ve Çevre (ağırlığı %25)
• Eğitim (ağırlığı %10)

The Economist’in yan kuruluşu olan Economist Intelligence Unit (EIU), 2024 yılı için dünyanın en yaşanabilir şehirleri sırayla aşağıdaki gibidir:

1. Viyana, Avusturya
2. Kopenhag, Danimarka
3. Melbourne, Avustralya
4. Sidney, Avustralya
5. Vancouver, Kanada
6. Zürih, İsviçre
7. Calgary, Kanada
8. Cenevre, İsviçre
9. Toronto, Kanada
10. Osaka, Japonya

Bu Raporda Türkiye’den İlk 100’e Giren Tek Şehir Bursa Oldu!

Türkiye’nin en yaşanabilir şehirleri olarak da yalnızca Bursa sıralama aldı. Bu raporda ilk 100’e girmeyi başaran tek şehir Bursa oldu. Türkiye’de yaşanabilir şehirler listesinde daha önce öncelikli sıralamayı alan İstanbul, İzmir, Ankara gibi şehirler ise bu yıl oldukça düşüş yaşadı.

Bursa’nın en yaşanabilir şehir olmasının nedenleri arasında sahip olduğu eğitim ve sağlık hizmetleri, tarihi, kültürel ve doğal güzellikleri, sanayi ve ticaret potansiyeli, ulaşım ve altyapı imkanları sayılabilir.

Londra ve Stockholm 2024 Yılında Düşüş Yaşadı

Avrupa kentlerinin güçlü bir hakimiyetine rağmen, en çok düşüş yaşayanlar yine Avrupa’dan çıktı.

Birleşik Krallık’ın başkenti Londra ve İsveç’in başkenti Stockholm, sıralamada geriye düşerek dikkat çekiyor. Londra, 12 basamak gerileyerek 46. sıraya inerken, Stockholm de 22 basamaklık düşüşle 43. sıraya yerleşti.

İskoçya’nın başkenti Edinburgh, ilk kez 2022 yılında 35. sıradan araştırmaya dahil olmuştu, ancak bu yıl 58. sıraya geriledi.

Sağlık hizmetleri, rapora göre en fazla iyileşme gösteren alan olurken, eğitim, kültür ve eğlence ile altyapı puanları da yükseldi.

Peki Kriterler İçinde Neler Var?

Birçok soruyu akla getiren bir liste görüyorsunuz. Örneğin, neden Frankfurt ve Münih, Düsseldorf veya Hamburg değil? Bu gelişmiş ve zengin Alman şehirlerinde yaşayan birçok kişiye sorsak, eminim ki Frankfurt yerine bahsettiğim diğer şehirlerde yaşamak isteyeceklerdir. Ayrıca, Münih ve Hamburg da listenin ilk 25 şehri arasında yer alıyor. Özellikle gençlerin Almanya’da Berlin’i tercih edeceğine bahse varabilirim.

Şu anda Dubai’de yaşıyorsanız, bu listede Dubai’nin 79. sırada olmasının hakkını vermediğini düşünüyorum. EIU Araştırması’nın yöneticisi, Dubai’nin düşük sıralamasının ağırlıklı olarak ulaşım, sağlık, eğitim ve kültür alanlarından kaynaklandığını söyledi. Bu doğru bir paya sahip olabilir, ancak açıkçası ne programın sunucularını ne de beni, muhtemelen podcast yayınını dinleyen ve Dubai’de yaşayan diğer insanları tatmin ettiğini söyleyemem.

Frankfurt, 100 üzerinden 95.7 puan alırken, Dubai 76.8 puan aldı ve hatta 77 puan alan komşusu Abu Dabi’nin gerisinde kaldı, tabii ki çok küçük bir farkla. Bu fark, sıralamada hangi kriterleri kullandığınızın çok önemli olduğunu ve bu kriterlerin şehirlerin yerlerini belirlediğini gösteriyor. Yaşanabilirlik konusunda bazı şehirlere (Viyana, Kopenhag, Zürih gibi) itirazım yok, ancak Frankfurt’un küresel bir yaşanabilirlik listesinde 7. sırada yer almasıyla Dubai’nin 79. sırada olması açıklamaya ihtiyaç duyuyor. Hatta yaşanabilirlik konusunda Atina ve Los Angeles’in Dubai’nin üstünde olması gerçekten açıklanması zor bir durum.

Expatlar konusunda kriterler değişiyor ve EIU araştırmasında çok yüksek sıralarda yer alan Frankfurt, bu kez 50 şehir içinde 49. sıraya gerileyerek neredeyse en alt sıralara düşüyor. Aynı şekilde EIU listesinde üst sıralarda yer alan Roma, Paris, Milano, Hamburg, Frankfurt ve Tokyo (İstanbul ve Johannesburg ile birlikte) son 10 içinde yer alıyor. Bu fark, kriterlerin farklı olmasından kaynaklanıyor. Çevre, sürdürülebilirlik, kültür-sanat gibi faktörler yerini bürokratik süreçlere, dijitalleşmeye, iş yaşamının koşullarına, günlük yaşamın maliyetine ve kolay ve uygun fiyatlı konut bulma gibi unsurlara bırakıyor.

Bu kriterler sayesinde, örneğin Dubai hak ettiği yüksek bir dereceyi ve ikinciliği alıyor. Listenin birincisi Valencia, ki Valencia çok güzel bir şehir olmasına rağmen Madrid, Barcelona ve hatta Sevilla gibi İspanyol şehirlerinin gölgesinde kaldığı için hala keşfedilmemiş bir hazine niteliğindedir, ancak bir expat şehri olup olmadığı sorusu akla geliyor. Güvenlik açısından son derece düşük olan Mexico City gibi bir şehir ise üçüncü sırada yer alıyor ve güvenilirliği sorgulanıyor.

2024 Yılında En Az Yaşanabilir Şehirler

Cezayir’in Cezayir, Libya’nın Tripoli ve Suriye’nin Şam şehirleri, dünyanın en az yaşanabilir üç şehri olarak belirlendi.

Şam, araştırmada sürekli olarak en düşük puan alan şehirlerden biri olmuş ve bu yıl da yaşanabilirlik puanlarında bir iyileşme gösteremedi. Öte yandan Ukrayna’nın başkenti Kiev, savaşın doğrudan etkisinin sonucu olarak bu yıl listeden düşmüş ve şu anda dünyanın en az yaşanabilir 10 şehri arasında yer alıyor.

Rapor, “Ukrayna’daki savaş ve bunun sonucunda ortaya çıkan ekonomik ve siyasi bozulma, birçok Avrupa kentinde yaşanabilirliği etkiliyor. Bu durum, şaşırtıcı olmayan bir şekilde, bu yıl araştırmaya yeniden katılan Ukrayna’nın başkenti Kiev’de özellikle belirgin hale geliyor” şeklinde açıklamalarda bulunuyor.

2024 Monocle Listesi

Listeyi gördüğünüzde birçok soru akla geliyor. Özellikle EIU ve önceki Mercer araştırmaları, coğrafi olarak Kuzey ve Batı Avrupa, Kuzey Amerika (Kanada), Okyanusya (Avustralya ve Yeni Zelanda) ve Japon şehirlerinin öne çıktığını gösteriyor. Bu araştırmalar, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel açılardan gelişmiş ve zengin ülkelerdeki orta büyüklükteki şehirlerin bu listelerde tartışmasız bir üstünlüğe sahip olduğunu ortaya koyuyor. Ancak Monocle, farklı kriterlerle daha alternatif bir liste oluşturma iddiasıyla yıllardır tartışmalara yol açıyor. İşte Monocle’un 2024 listesi:

1. Kopenhag
2. Zürih
3. Lizbon
4. Helsinki
5. Stokholm
6. Tokyo
7. Viyana
8. Sidney
9. Vancouver
10. Taipei
11. Münih
12. Seul
13. Berlin
14. Amsterdam
15. Madrid
16. Auckland
17. Paris
18. Barcelona
19. Melborn
20. Kyoto
21. Milano
22. Fukuoka
23. Oslo
24. Brisbane

İlginizi çekebilir: ”Türkiye’deki Hangi Siyasetçisin?” Testi